مستند آیین گل مالی - نمایش محتوای تلویزیون
مستند آیین گل مالی
مستند آیین گل مالی از برنامه های تولیدی سیمای مرکز لرستان است که هر شب سبه عنوان میان برنامه به مدت 5 دقیقه از شبکه افلاک تولید و پخش می شود.
یکی از رسمهای سنتی و دیرینه مردم دیار ولایتمدار لرستان به ویژه شهر خرمآباد در عاشورای حسینی آئین گلمالی در عزای امام حسین(ع) است.
گلمالی در زبان لری با عنوان خَرَّهگیری تلفظ میشود. خَرّه به معنای گِل است. آئین گلمالی در روز عاشورا در ماه محرم در استانهای غربی ایران در منطقه زاگرس به ویژه در استان لرستان دیده می شود .
آئین خاص گل مالی در خرمآباد و مناطق اطراف آن دارای چند مرحله است که از روز هفتم محرم که به روز «تراش عباس»موسوم است شروع میشود. در روز هفتم محرم عزاداران حسینی به حمام رفته و پس از اصلاح سر و صورت و نظافت کامل، لباسهای تمیز میپوشند که این روز را «تراش عباس» مینامند. از این روز به بعد، عدهای برای افروختن آتش در صبح عاشورا به جمع کردن و گردآوری هیزم در سطح شهر میپردازند تا اگر در روز عاشورا برف و باران ببارد و احیاناً هوا سرد باشد، عزادارانی که در گِل میافتند (مراسم گِل افتادن) از سرما حفظ شوند. به این منظور عدهای در محل دوره افتاده و با خواندن جملاتی از خانهها تقاضای هیزم میکنند که مردم نیز با کمال میل بسته به نذری که دارند به آنان هیزم میدهند. در روز تاسوعا نیز عزاداران خاک نرم و مخصوصی بنام گل باغچاله (گل رس) را مهیا کرده و در میدانهای بزرگ و کوچک که معمولاً با آجر چینی در جلوی خیمهها و تکیههای شهر درست میشود میریزند و در روز عاشورا این خاک را با گلاب مخلوط کرده و گل روز عاشورا را مهیا میکنند.
روز عاشورا، عزاداران فراخوانده شده با حضور در تکیههای محله و گلمالی کردن خود گرد آتش میایستند تا از سرما محفوظ مانده و شروع به سینه زنی و عزاداری میکنند.
در روز عاشورا مردم لرستان از کودک و جوان، زن و مرد خود را همزمان با آغاز روز عاشورا خود را در گل و گلابی که از قبل آماده شده، غرق میکنند.
زنان به یاد مصیبت و بیبرادر شدن حضرت زینب(س) گل را بر چادر سیاه و سر خود و دستهها عزاداری هر کدام سعی میکنند خود و دیگری را کمک کنند، تا سر تا پای خود را گل یا همان خره به زبان لری را بگذارند.
عشق به حسین در دیار لرستان سرما و گرما و تابستان و زمستان نمیشناسد، مردم این دیار بیصبرانه منتظر مراسم سنتی چندساله گلمالی هستند.
این مردم در روز عاشورا لباس سیاه خود را به رنگ گل در میآوردند و نماز ظهر عاشورا را با همان لباسها برپا میکنند.
در حین گلمالی نوحههای محلی مانند: دستگیر بیدس حسین دسم بیر، ساقی حنا رس حسین دسم بیر(ای برادر بیدست امام حسین(ع) کسی که پشت و پناه وی بوده کمک من هم بکن، ای ساقی بیدست حسین دست من را بگیر)، ده مین دریای خی دور گرو گم کردمه (در میان دریای خون (در مروارید) گرانبها گم کردهام، سر میدهند.
در بین برخی مردم دیده میشود که پدر و مادرهای لرستانی لباسهای به گل مالیده جوانان خود را همچنان گلمالی شده برای سال آینده نگهداری میکنند که این کار به نیت بیمه شدن جان و مال و سلامتی فرزندان خود است.
تهیه کننده و کارگردان: فرزاد پیرداده